Do czego służy witamina K? Termin „witamina K” obejmuje przede wszystkim dwa strukturalnie podobne związki naturalne: filochinon (witamina K1) i menachinon (witamina K2). Oprócz tego, syntetycznie pozyskiwana witamina K3 jest również dostępna w handlu. Organizm potrzebuje suplementacji tym związkiem, ponieważ służy dwóm niezwykle ważnym celom: uczestniczy w procesie krzepnięcia krwi oraz kontroluje wiązanie wapnia w kościach i innych tkankach. W kolejnych artykułach przyjrzymy się bliżej dwóm procesom, w które zaangażowana jest witamina K, chorobom, w leczeniu których jest stosowana oraz preparatom dostępnym na rynku.
Rola witaminy K w krzepnięciu krwi
Jak działa witamina K? Koagulacja to naturalny proces, który zachodzi, gdy ciągłość tkanek w organizmie zostaje przerwana. Substancja chemiczna o nazwie fibrynogen rozpuszcza się w osoczu i pod wpływem trombiny tworzy stały skrzep. Cały proces krzepnięcia jest bardzo złożony i obejmuje wiele zmian, które wpływają na kolejne czynniki krzepnięcia. Obecne w hepatocytach filochinon i menachinon biorą udział w syntezie protrombiny, trombina wytwarza trombinę, a trombina odpowiada za koagulację. Biochemicznie witamina K działa poprzez aktywację specyficznego enzymu, który w dalszych zmianach aktywuje czynniki II, VII, IX i X w procesie krzepnięcia krwi. Niedobór witaminy K może znacząco zaburzyć krzepliwość krwi, prowadząc do niekontrolowanego krwawienia wewnętrznego. Podczas badania krwi możesz zobaczyć parametr o nazwie „Czas protrombinowy” – PT. Jest miarą układu aktywacji protrombiny, a podwyższone wartości wskazują na poważny niedobór witaminy K.
Rola witaminy K w wiązaniu jonów wapnia
Witamina K2 pełni w organizmie dodatkowe funkcje, częściowo związane z jej udziałem w procesie krzepnięcia krwi. Aby zrozumieć, w jaki sposób menachinony biorą udział w procesie wiązania wapnia, należy najpierw zdać sobie sprawę, że wszystkie białka są chemicznie modyfikowane – umożliwiając niektórym atomom przyłączanie się lub odłączanie – aby spełniały swoją funkcję. Witamina K pozwala niektórym białkom przyłączyć dodatkowy zestaw atomów w bardzo nietypowym miejscu. Ta modyfikacja jest niezbędna do chelatowania jonów wapnia, które wiążą je w centralnym punkcie cząsteczki kilkoma wiązaniami. Prawdopodobnie znasz wiele chelatów ze swojej apteki – chelaty magnezu lub żelaza, które są łatwiej przyswajalne przez organizm niż wolna forma jonów. Również dzięki obecności menachinonu w komórkach powstają chelaty wapnia, które aktywują funkcje wielu enzymów.
Istnieje kilka izoform witaminy K2, które różnią się jedynie długością łańcucha bocznego. Spośród tych podtypów najbardziej znane to K2MK-4 i K2MK-7. Izoforma MK-7 (głównie ze względu na swoją zdolność do kontrolowania wiązania jonów wapnia) działa ochronnie na gęstość kości, chroniąc ją przed złamaniami. Badania wykazały, że witamina K2 najlepiej łączy się z witaminą D3 w celu ochrony kości. Na rynku dostępnych jest kilka preparatów zawierających witaminy K2 i D3, które mają działanie profilaktyczne.
Znaczenie witaminy K w leczeniu chorób
Oprócz działania prewencyjnego na uwagę zasługuje również rola filochinonu i menachinonu w leczeniu różnych zjawisk chorobowych. Po pierwsze, stosowano je jako antidotum na przedawkowanie doustnej warfaryny, antykoagulantu. Warfarynę stosuje się u pacjentów zagrożonych nadmiernym krzepnięciem krwi, co może prowadzić do zablokowania naczyń krwionośnych z potencjalnie śmiertelnymi konsekwencjami. W przypadku przedawkowania warfaryny – aby zapobiec krwawieniu wewnętrznemu – pacjenci przyjmują witaminę K, która wspomaga krzepnięcie krwi. Witaminę K można podawać w tabletkach, dożylnie lub podskórnie.
Ponadto podaje się go noworodkom w celu zapobiegania krwawieniom związanym z niedoborem witaminy K. Krwiaki śródczaszkowe często rozwijają się u noworodków z niskim poziomem tej substancji chemicznej podczas porodu (stężenie witaminy K u noworodków wynosi 30-60% dorosłych). Wczesne wstrzyknięcie mieszaniny filochinonu i menachinonu może zapobiec jego pojawieniu się.
Witamina K jest również stosowana w leczeniu zatrucia rodentycydami, popularnej trutki na szczury. Głównym składnikiem rodentycydów jest kumaryna, substancja chemiczna o strukturze podobnej do warfaryny. W tym przypadku witamina K działa jako antidotum w taki sam sposób, jak przedawkowanie warfaryny – jest antagonistą receptora wychwytu kumaryny, więc kumaryna nie może wywierać pozytywnego wpływu w zatrutym organizmie działać i być wydalana.
W przypadku witaminy K jako antidotum konieczne jest jej podawanie w bardzo dużych dawkach. Na szczęście zarówno witamina K1, jak i witamina K2 są nietoksyczne w wysokich stężeniach. Naukowcy zaobserwowali pewne skutki uboczne po dożylnym podaniu filochinonu, z których najpoważniejszym było zatrzymanie akcji serca. Dlatego najlepiej jest przyjmować witaminę K w postaci tabletek z mniejszą liczbą skutków ubocznych.
